Naslovna strana

Novosadski Centar za društvenu stabilnost je 6. jula na svom YouTube kanalu objavio emisiju „Srpska čitaonica” koja je posvećena knezu Pavlu Karađorđeviću. Prvim delom razgovora istoričara Ognjena Karanovića i Srđana Graovca obuhvaćeni su poreklo i životni put kneza Pavla (1893-1976) od rođenja i detinjstva, preko odrastanja, školovanja i stupanja u brak sa kneginjom Olgom, sve do osnivanja Muzeja savremene umetnosti, 1929. godine.

„Među najistaknutijim i najuglednijim ličnostima srpske elite u emigraciji, posebno mesto je zauzimao knez Pavle Karađorđević, verovatno najprosvećeniji vladar u istoriji srpskog naroda, ali istovremeno i ličnost čija uloga u tragičnoj sudbini Kraljevine Jugoslavije i decenijama posle njegove smrti ozbiljno intrigira akademsku i naučnu javnost, zbog čega se još uvek vode neiscrpne polemike i u vezi sa državničko-političkim i ličnim karakterom ondašnjeg kneza-namesnika. Spletom nesrećnih okolnosti, Pavle Karađorđević je 1934. godine postao knez-namesnik, odnosno našao se na položaju prvog namesnika u Namesništvu Kraljevine Jugoslavije, koje će u narednim godinama vladati zemljom u ime maloletnog kralja Petra II Karađorđevića, inače Pavlovog bratanca. Tačnije, ubistvom kralja Aleksandra Karađorđevića, Jugoslavija je ostala bez vladara, a maloletni Petar bez oca, pa je automatski bio aktiviran testament u kome je kralj Aleksandar imenovao svog brata od strica i čoveka od najvećeg poverenja za osobu koja će čuvati tron njegovom maloletnom sinu. Međutim, ova najpoznatija istorijska uloga, koju je knez Pavle uspešno ‘igrao’ sve do kobnog 27. marta 1941. godine, u naučnim i popularno-publicističkim analizama istorijata dela pomenutog srpskog i jugoslovenskog državnika, nepravedno je istaknuta u prvom planu, naspram svih dometa njegovog duhovno-umetničkog i diplomatsko-političkog genija i privatnog života, što je u mnogome i doprinelo stvaranju jedne pogrešne, maliciozne i u svakom pogledu sramotno lažne povesne slike o učincima delatnosti najrazboritijeg srpskog vladaoca u nacionalnoj istoriji moderne Srbije”, navode autori u najavi emisije.

Razgovor „Srpska čitaonica – Knez Pavle Karađorđević” biće emitovan iz dva dela, a prvi možete pogledati ovde:

Dalje…

Princeza Jelisaveta i Nil Balfur sa sinom Nikolasom ispred knjižare “Geca Kon” (Foto: Željko Sinobad, izvor: Artis Centar)

U knjižari „Geca Kon” u Beogradu 14. juna je održana promocija drugog, dopunjenog izdanja knjige „Knez Pavle Karađorđević – Jedna zakasnela biografija” Nila Balfura i Sali Makej (Službeni glasnik, Beograd, 2021). Knjigu su predstavili autor Nil Balfur, princeza Jelisaveta Karađorđević i Petar V. Arbutina, urednik izdanja.

Drugo, dopunjeno izdanje knjige „Knez Pavle Karađorđević – Jedna zakasnela biografija” objavljeno je povodom osamdeset godina od puča 27. marta 1941. i deset godina od rehabilitacije kneza regenta Pavla Karađorđevića (1893-1976), a sadrži, kao dodatak, donedavno nedostupna dokumenta Britanske obaveštajne službe, koja po rečima Nila Balfura, potvrđuje sve što je rečeno u knjizi.

Balfur je ovom prilikom istakao da je knez Pavle uoči Drugog svetskog rata pokušavao da upozori zvanični London na opasnost od nemačkog nacističkog vođe Adolfa Hitlera, prenosi dnevni list Politika. „Molio je Britance da mu pomognu avionima, brodovima i naoružanjem, a shvaćen je površno i sa podsmehom. Kad je Britaniji odgovaralo da gurne Jugoslaviju u rat, da izvrši samoubistvo, Pavle je to odbio”, rekao je Balfur.

Prema njegovim rečima, nakon izbijanja Drugog svetskog rata, knez Pavle je birajući između ljubavi prema Britaniji i dužnosti prema Jugoslaviji, odlučio da sačuva svoju zemlju potpisivanjem Trojnog pakta 1941. godine. Usledile su demonstracije 27. marta i vojni puč kojim je svrgnut knez Pavle i poslat u izgnanstvo, dok su Kraljevinu Jugoslaviju okupirale Nemačka i Italija nakon kratkog Aprilskog rata. „Doživeo je da mu najveći prijatelji (Britanci) organizuju puč. To je najsramotniji trenutak britanske istorije”, ocenio je Balfur.

Britanski bankar i političar prisetio se da je upoznao kneza Pavla pred venčanje sa njegovom ćerkom Jelisavetom, i da je Karađorđevića doživeo kao „najtužnije ljudsko biće” koje je ikada sreo. Nil Balfur i Sali Makej su 1980. godine objavili knjigu „Paul of Yugoslavia: Britain’s Maligned Friend”, a njeno prvo izdanje na srpskom jeziku pojavilo se 1990. godine.

Govoreći o knjizi, princeza Jelisveta je objasnila kako je prikupljena građa kojom je dopunjeno drugo izdanje: „Imala sam mogućnost da u Londonu otkrijem tajnu dokumentaciju, što smo dodali na kraj knjige, koja objašnjava šta su Englezi uradili, kome su i koliko platili. To otkriva potpuno drugi aspekt prošlosti.” Dalje…